Czym sa płazy?

Płazy są najmniejszą grupą kręgowców, liczącą ok. 5000 żyjących współcześnie gatunków. W Europie występuje 65 gatunków a w Polsce 18 gatunków.

Należą one do trzech rzędów:

• płazy beznogie (Apoda)

Długość ciała płazów beznogich waha się od 112 mm (Grandisonia brevis) do 152 cm (Caecilia thomsoni). Płazy te nie posiadają odnóży oraz obręczy, a ich ciało jest wydłużone i segmentowane. Ogon, jeśli istnieje, jest krótki. Oczy są małe i pokryte skórą. Na pysku posiadają parzysty narząd w postaci wyrostków. Żyją one ukryte w glebie i w ściółce wilgotnych lasów. Są również formy żyjące w wodzie. Zapłodnienie jest wewnętrzne, a samce posiadają pojedynczy narząd kopulacyjny. Płazy te występują w południowo-wschodniej Azji, w tropikalnej Afryce i w tropikach Ameryki.

• płazy bezogonowe (Anura)

Długość ciała płazów bezogonowych waha się od 10 mm (Psyllophryne didactyla) do 30 cm (Rana goliat). Ich cechą charakterystyczną jest brak ogona. Mają one wiele adaptacji do skoków: jak wydłużenie kończyn tylnych i innych części ciała, redukcja kręgów, oraz zrośnięcie końcowej części kręgosłupa w tak zwany urostyl.
Płazy bezogonowe zamieszkują różne siedliska, takie jak: półpustynie, góry, bagna, lasy.

Rozród płazów bezogonowych jest uzależniony od warunków środowiska., takich jak temperatura i opady deszczu. Podczas sezonu rozrodczego (różnego u różnych gatunków) samce mogą wydawać głosy godowe, często w dużych i imponujących chórach. U większości gatunków jaja są składane w wodzie, a zapłodnienie jest zewnętrzne. Są jednak znane gatunki o zapłodnieniu wewnętrznym. Jaja są składane w sznurach lub dużych skupiskach. Zazwyczaj płazy te przechodzą przez stadium larwy (kijanki), ale istnieją gatunki o rozwoju bezpośrednim. Opieka rodzicielska różni się u różnych gatunków, pewne gatunki składają dużo jaj i raczej się nimi nie opiekują, inne składają mało jaj ale pozostają przy nich aż do wylęgu lub przeobrażenia kijanek.

Płazy te występują niemal na całej kuli ziemskiej, z wyjątkiem Antarktydy, północnej Arktyki, niektórych wysp oceanicznych i bardzo suchych pustyń.

• płazy ogoniaste (Urodela)

Płazy pojawiły się ok. 350 mln. lat temu i były pierwszymi kręgowcami, które weszły na ląd. Najmniejsze płazy należą do płazów bezogonowych, a długość ich ciała wynosi ok. 10 mm, największe należą do płazów ogoniastych i osiągają długość do 1,8 m i ciężar 65 kg. Są to zwierzęta drapieżne, jedynie larwy płazów bezogonowych są roślinożerne. Płazy występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, bardzo suchych pustyń i niektórych wysp pacyficznych. Nie tolerują one wody morskiej.  Cechą charakterystyczną jest wolny metabolizm i stosunkowo duże rozmiary komórek. Są to zwierzęta zmiennocieplne, ale mogą one aktywnie wybierać środowisko, jakie im temperaturowo odpowiada. W większości są to czworonożne kręgowce z ciałem pokrytym nagą skórą, zwykle bez łusek. W skórze występują liczne gruczoły: głównie śluzowe- utrzymujące skórę wilgotną i jadowe wytwarzające substancje toksyczne. Skóra płazów może być bardzo jaskrawo ubarwiona, zwłaszcza u gatunków posiadających dużo gruczołów jadowych. Jest to tak zwane ubarwienie aposematyczne, czyli odstraszające. Niektóre gatunki są ubarwione maskująco, czyli kryptycznie. Ubarwienie takie pozwala zostać niezauważonym na tle podłoża. Płazy z reguły oddychają płucami i dobrze unaczynioną skórą. U niektórych gatunków, brak jest płuc (Plethodontidae), a całe oddychanie odbywa się jedyne przez dobrze unaczynioną gardziel lub skórę. Zachowania rozrodcze płazów są bardzo zróżnicowane. Zapłodnienie może być zewnętrzne lub wewnętrzne. Typowe zapłodnienie wewnętrzne występuje u płazów beznogich, zapłodnienie tego typu spotyka się również u większości płazów ogoniastych. Polega ono jednak na złożeniu pakietu plemników przez samca na podłożu, a następnie pobraniu go przez samicę. Zachowanie takie jest poprzedzone bardzo skomplikowanymi godami.U płazów bezogonowych typowe jest zapłodnienie zewnętrzne, chociaż istnieją gatunki z zapłodnieniem wewnętrznym. Podczas zapłodnienia zewnętrznego samiec chwyta samicę w tak zwanej pozycji amplexus. Kontakt ten pozwala samicy i samcowi na jednoczesne złożenie jaj i plemników. Płazy składają jaja zazwyczaj do wody. U jednego gatunku drzewołazów, jaja składane są na liściach i polewane moczem. U niektórych gatunków (np. rodzina Plethodontidae) rozwój następuje całkowicie na lądzie. Wiele gatunków płazów przechodzi okres larwalny, jednak w ciepłych krajach częsty jest rozwój bezpośredni, czyli bez stadium larwalnego.. Larwy płazów ogoniastych przypominają w wyglądzie dorosłe osobniki, posiadają cztery kończyny i ogon. Larwy te żyją w wodzie, oddychają skrzelami zewnętrznymi i są drapieżne. Larwy płazów bezogonowych, zwane kijankami, nie są podobne do form dorosłych. Na początku rozwoju nie posiadają kończyn, oddychają skrzelami ukrytymi w ciele, pływają za pomocą dobrze wykształconego ogona i są roślinożerne. Spotykane są jedynie sporadyczne wypadki mięsożerności, a nawet kanibalizmu. Po pewnym okresie larwy przechodzą przeobrażenie, czyli metamorfozę.W przypadku kijanek, jest to bardzo gwałtowny proces, polegający na przebudowie, praktycznie wszystkich organów zwierzęcia. Najbardziej widoczne zmiany obejmują budowę ciała, pojawiają się kończyny tylne, następnie przednie i powoli zaczyna zanikać ogon. Zmiany obejmują również narządy wewnętrzne, jak przewód pokarmowy, który zmienia się przewodu roślinożercy na przewód drapieżcy. Po przeobrażeniu młode osobniki opuszczają zazwyczaj zbiornik wodny. Kijanki mogą się też rozwijać w zbiorniczkach wodnych w pochwach liściowych, w worku rezonacyjnym samca (Rhinoderma darwinii) lub w żołądku samicy (Rheobatrachus silus). W przypadku grzbietoroda jaja rozwijają się w skórze, na grzbiecie samca.