Wodobrzusze (Ascites) u płazów bezogonowych

Fot. 1 Zwiększony obrys jamy brzusznej  

Fot. 2 Widoczny zwiększony obrys jamy brzusznej, przy jednoczesnm wychudzeniu kończyn i okolicy głowy  

Fot. 3  

Fot. 4 Zmodyfikowany objaw chełbotania  

Definicja:

Wodobrzusze jest terminem umożliwiającym określić stan gromadzenia się w jamie brzusznej zwierzęcia dużej ilości płynów. Jest to zjawisko patologiczne, które nie pojawia się u zwierzęcia zdrowego. Wodobrzusze często uznawane jest za chorobę, lecz tak naprawdę jest tylko objawem toczącego się w organizmie procesu chorobowego. Stan ten jednak może wywoływać w organizmie różnego rodzaju inne objawy patologiczne oraz upośledzać funkcję sąsiadujących narządów, poprzez wywierany na nie nacisk. Jest to następstwo schorzeń dotyczących poszczególnych narządów wewnętrznych organizmu.

Główne przyczyny:

Główne przyczyny to przewlekłe schorzenia dotyczące serca, nerek bądź wątroby. Objaw ten występuje głównie u zwierząt starszych, u których w wyniku procesów inwolucyjnych dynamika oraz efektywność pracy wyżej wymienionych narządów znacznie spadła. Wodobrzusze może być spowodowane uciskiem guza nowotworowego, który będzie upośledzał prace narządu przyległego, a także chorobą zakaźną. U młodych zwierząt główną przyczyną gromadzenia się płynu w jamie brzusznej mogą być wady wrodzone, bądź nieprawidłowe, ubogie w białko żywienie.

Rozpoznanie:

Gromadzenie się płynu w jamie brzusznej jest stanem, którego dynamika rozwoju zazwyczaj wydłużona jest w czasie i przez długi czas pozostaje niezauważona przez właścicieli. Zdarza się także dość często, że "wzdęcie" może pojawić się bardzo szybko od momentu zaistnienia dysfunkcji. Zwiększanie obwodu zwierzęcia często mylone jest z przybieraniem na wadze, a w skrajnych przypadkach z otyłością. Dla osoby nie mającej wcześnie kontaktu ze zwierzęciem z symptomem wodobrzusza, odróżnienie go od otyłości jest dość trudne. Należy jednak zwrócić uwagę na ogólny obraz sylwetki podopiecznego, u przypadku otyłości tkanka tłuszczowa będzie usytuowana w różnych obszarach ciała mniej więcej równomiernie, natomiast w przypadku Ascites płyn będzie zlokalizowany tylko w obrębie jamy brzusznej, a zwierzę będzie wychudzone poza tym obszarem. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić także inne niefizjologiczne symptomy takie jak zgazowanie czy odma podskórna. W szczegółowym rozpoznaniu i wykluczeniu innych jednostek chorobowych przydatne będzie wykonanie zdjęcia RTG. Wodobrzusze charakteryzuje się także obecnością „objawu chełbotania”, który jest zjawiskiem patologicznym. Sprawdzając wcześniej wymieniony objaw, układamy palce wskazujące po obu stronach od linii środkowej brzuch w pewnej odległości, następnie wciskając delikatnie jeden palec, spowodujemy wypchnięcie drugiego z odczuciem przelewanie się wody we wnętrzu badanej okolicy. Płyn przemieszcza się także zgodnie z prawem grawitacji, dlatego też brzuch zmienia swój obrys wraz ze zmianą pozycji. W pozycji pionowej cała patologiczna zawartość jamy brzusznej przesuwa się ku dołowi. Zmianę w zarysie jamy brzusznej można także zaobserwować zmieniając pozycje tylnych kończyn zwierzęcia. 

Objawy: 
Wodobrzusze niekiedy może być jedynym objawem choroby podstawowej, choć zazwyczaj powiązane jest z szeregiem innych objawów. Obecność dużej ilości płynu w jamie brzusznej, ze względu na ucisk jelita może doprowadzać do problemów trawiennych takich jak zaparcia czy wzdęcia. Innymi objawami związanymi z niewydolnością serca, wątroby bądź nerek mogą być spadek apetytu, ogólne osłabienie, hipokineza, zażółcenie błon śluzowych. 

Leczenie: 
Podstawowym zabiegiem stosowanym przy wodobrzuszu jest "odsączanie" płynu wewnątrz jamy brzusznej za pomocą kilkusekundowych zbliżeń gazika nasączonego roztworem hipertonicznym. W przypadkach bardziej zaawansowanego nagromadzenia substancji pod powłokami okolicy brzusznej stosuje się krótkie kąpiele w wyżej wymienionym roztworze. Zabiegiem wykonywanym w sytuacjach skrajnych przy Ascites jest punkcja płynu znajdującego się pod powierzchnia powłok brzusznych. Polega na pobraniu jak największej ilości cieczy, lecz zabieg należy wykonywać bardzo powoli, aby nie doprowadzić do wstrząsu. W przypadkach skrajnych podzielić na kilka etapów. Pobrany płyn należy wysłać do laboratorium w celu szczegółowej analizy jego składu. Wykonywane punkcje nie są jednak metodą prowadząca do wyleczenie zwierzęcia, lecz jednak zabiegiem poprawiającym jego ogólny stan, samopoczucie oraz możliwości ruchowe. Bez wyleczenia choroby podstawowej, płyn będzie gromadził się co jakiś czas, co w konsekwencji doprowadzi do wyniszczenia organizmu, a w późniejszym etapie do śmierci. 

Rokowanie: 
Zazwyczaj przyczyną gromadzenie się płynu w jamie brzusznej są przewlekłe i trudne pod względem leczenia jednostki chorobowe dotyczące narządów wewnętrznych, co powoduje, że długoterminowe rokowanie nie jest pomyślne. Jest ono tym gorsze, im szybciej płyn zbiera się pod powłoką jamy brzusznej, po wykonanej punkcji oraz gdy zawiera duże ilości krwi. W przypadku Ascites należy mieć na uwadze możliwość istnienia choroby nieuleczalnej, której objawy możemy jedynie łagodzić poprzez punkcje i leczenie farmakologiczne. 

Uwagi: 
W jakichkolwiek przypadkach podejrzenia wodobrzusza u podopiecznego należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza weterynarii specjalizującego się w danej gromadzie zwierząt. 

Autor: Konrad Pałka

Piśmiennictwo:

1. Mitchell M., Tully T. jr. “Manual of Exotic Pet Practice”

Podziękowania dla Łukasza Skomoruchy za konsultacje merytoryczna oraz udostępnienie kilku kluczowych informacji.